AHMET CEVDET PAŞA KİMDİR?
Osmanlı Devleti’nde on dokuzuncu asırda yetişen büyük devlet ve bilim adamı, tarihçi, hukukçu, şair...
AHMET CEVDET PAŞA KİMDİR?
(26 Mart 1823, Lofça-1895, İstanbul) Osmanlı Devleti’nde on dokuzuncu asırda yetişen büyük devlet ve bilim adamı, tarihçi, hukukçu, şair. Beş defa adliye, üç defa Vakıflar, bir defa İçişleri ve bir defa da Ticaret ve Ziraat bakanlığı yapmış bir devlet adamıdır. Devrinde hazırlanan kanunların ve kurulan kurumların büyük kısmı onun elinden çıkmıştır.
“Tarih-i Cevdet” adıyla bilinen ve Osmanlı tarihini anlatan on iki ciltlik ünlü eserin yazarıdır. Ayrıca 1855-1865 yıllarında devletin resmi tarihçisi olarak hizmet vermiş bir tarih yazarıdır. Bu sayede dönemin siyasi olaylarını yazdığı “Tezakir-i Cevdet” adlı eseri ortaya çıkardı.
Türk dilinin Türkçe yazılmış ilk gramer kitabı kabul edilen “Kavâ’id-i Osmâniyye”nin ve daha başka dilbilgisi kitaplarının yazarıdır.
En ünlü eserlerinden olan “Kıssas-ı Enbiya”da bütün peygamberleri ve İslam tarihini sade bir dil ile okuyuculara aktarmış bir yazardır.
İlk Türk kadın romancı kabul edilen Fatma Aliye Hanım’ın babasıdır.
Yaşamı
1823 yılında Osmanlı Devleti’nin Tuna eyaleti kazası olan Lofça’da (bugün Bulgaristan’da) dünyaya geldi. Babası Lofça idare meclisi azasından İsmail Ağa, annesi ise, Lofçalı Topuzoğlu ailesinden Ayşe Sümbül Hanım’dır. Asıl adı Ahmet idi, “Cevdet” mahlasını 1843’te İstanbul’da öğretim gördüğü sırada şair Süleyman Fehim Efendi verdi.
Öğrenimi
İlk tahsilini Lofça’da yaptı. Büyükbabası Hacı Ali Efendi’nin yardımı ile tahsiline devam etmek üzere 1839 yılında İstanbul’a geldi. Fatih Camii’nde medrese tahsiline başladı. Bu arda, matematik, astronomi, tarih ve coğrafya gibi ilimlerle de uğraşarak kültürünü arttırdı. O zaman çok meşhur olan Murat Molla tekkesine tatil günleri giderek Farsça öğrendi ve Mevlâna’nın Mesnevi’sini bitirdi. Divançe’sinde bulunan şiirlerin çoğunu bu tekkeye devam ettiği sırada yazdı. Öğrencilik yıllarında ayrıca takip ettiği derslerle ilgili olarak kitap yazdı ve kendisi de ders verdi.
Eğitimciliği
13 Ağustos 1850’de Meclis-i Maarif azalığı ile birlikte Dar’ül-Muallim (öğretmen okulu) müdürlüğüne getirildi. Bu mektebi kısa zamanda ıslah ederek mektebe giriş ve imtihan usullerini yönetmeliklerle belirledi. Rüştiyelerde din derslerinde okutulmak üzere “Ma’lumat-ı Nafia” (Fâideli Bilgiler) adlı kitabı kaleme aldı. Her türlü bilimsel konunun Türkçe ile yazılabileceğine inanıyor, herkesin okuryazar olması için lisanın sadeleştirilmesi ve yazıların Türkçe kaleme alınması gerektiğine inanıyordu. Yazılarında bu sadeliğin örneklerini verdi.
Tarihçiliği
Ahmet Cevdet Efendi’ye 1855 yılında devletin resmi tarihçisi olarak görev verildi, bu görevi on yıl sürdürdü. “Tarih-i Cevdet” adıyla şöhret bulan on iki ciltlik eserinin geri kalan bölümlerini yazdı; eserin son cildi 1856’da yayımlandı. Ahmet Cevdet Efendi, bir yandan da zamanın siyasi olaylarını anlatan “Tezâkir-i Cevdet” adlı eserini de kaleme aldı. Ayrıca hayatının daha sonraki bir döneminde peygamberler tarihini anlatan altı ciltlik “Kısâs-ı Enbiyâ” eseri yayımlanmıştır.
Kitapları
- Tarih-i Cevdet: 12 cilttir. Osmanlı Devleti’nin 1774-1825 seneleri arasındaki tarihini anlatır.
- Kısas-ı Enbiya ve Tevârih-i Hulefâ: 12 kısımdır. Cevdet Paşa’nın en tanınmış eseridir. Âdem’den itibaren bir çok peygamberin, İslam halifelerinin, İkinci Murad’a kadar Osmanlı padişahlarının tarihinden bahseder.
- Tezâkir-i Cevdet: Devrinin siyasî, ictimaî ve ahlâkî cephesini anlatmıştır.
- Ma’ruzât: Sultan İkinci Abdülhamid’e 1839 – 1876 yılları arasındaki tarihi ve siyasi hadiseleri takdim etmek için yazmıştır.
- Mecelle: Ahmet Cevdet Paşa başkanlığında bir hey’et tarafından hazırlanmıştır.
- Divançe-i Cevdet: Gençliğinde yazdığı şiirleri Sultan İkinci Abdülhamid’in emriyle bir kitap da toplamıştır.
- Kavâid-i Osmaniyye: Keçecizâde Fuad Paşa’yla birlikte yazdığı dilbilgisi kitabıdır. Türk dilinin Türkçe yazılmış ilk gramer kitabı olarak kabul edilir.
OKULUMUZA AD VERME:
Okulumuzun adı, İl Milli Eğitim Komisyonunun 06/05/2011 tarih ve 2011/7 nolu kararı ve Valilik Makamının 09/05/2011 tarih ve B.08.4MEM.4.68.00.06.105.01/589-10185 sayılı oluru ile “Ahmet Cevdet Paşa Sosyal Bilimler Lisesi” olarak belirlenmiştir.